Płaca minimalna była w ostatnich latach ustalana w oderwaniu od parametrów gospodarczych, które są zapisane w ustawie o płacy minimalnej. W roku 2021, w trakcie trwającego kryzysu, jej wysokość ma przekroczyć 53 proc. płacy średniej. Tym samym przebije poziom 50 proc. ustalony w ramach konsensusu społecznego w latach poprzednich. To niepożądana i groźna dla gospodarki sytuacja. Niezbędne jest przywrócenie przewidywalności płacy minimalnej w następnych latach. A także zagwarantowanie, że będzie ona spełniać wymóg równoważenia celów społecznych z celami ekonomicznymi.
Płaca minimalna jest bardzo ważną „instytucją” w Polsce. Zasady jej ustalania zawarto Konstytucji w art. 65. Ale w tym samym artykule zapisano też, że „władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia”. Również konwencja 131 Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1970 r. dostrzega dualne znaczenie płacy minimalnej. Płaca minimalna ma pełnić jednocześnie funkcję społeczną i ekonomiczną. Konwencja wyraźnie zaznacza, że poziom płacy minimalnej powinien spełniać jednocześnie dwa warunki: uwzględniać potrzeby pracownika i jego rodziny w relacji do ogólnego poziomu płac w kraju, kosztów utrzymania, świadczeń socjalnych i poziomu życia innych grup społecznych oraz uwzględniać wymagania rozwoju gospodarczego tj. wydajność pracy, poziom i tempo wzrostu dochodu narodowego, dążenie do osiągnięcia i utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia. Takie szerokie ujęcie płacy minimalnej zawiera w sobie niejako dwie sprzeczne tendencje, z których jedna oznacza ograniczanie zbyt wysokiego ustalania płac minimalnych, a druga przeciwdziałanie zbyt niskiemu poziomowi płac.
W związku z powyższym bardzo pozytywnie oceniamy wynikające z ostatniej rekonstrukcji rządu połączenie działów „pracy” i „gospodarki” w jednym resorcie. Mamy nadzieję, że to będzie skutkować wyważonymi decyzjami w procesie ustalania płacy minimalnej.
Kryzys oraz praktyka ostatnich lat pokazują, że konieczne jest dostosowanie ustawy o płacy minimalnej i praktyki jej stosowania do tego, aby równoważyła cele socjalne i ekonomiczne. Dlatego strona społeczna w RDS zgłosiła ten temat do prac w ramach nowego paktu społecznego. Rada Przedsiębiorczości apeluje o jak najszybsze podjęcie prac w tym zakresie, aby nowe rozwiązania miały zastosowanie już od 2022 r.
W regulacjach dotyczących płacy minimalnej musi być zawarta specjalna klauzula, umożliwiająca w nadzwyczajnych sytuacjach (takich jak kryzys gospodarczy) zamrożenie płacy minimalnej lub nawet jej korektę. Podobnie jak np. w regule wydatkowej, w przypadku której jest klauzula wyjścia, którą rząd zastosował właśnie w czasie obecnego kryzysu.
Regulacje dotyczące płacy minimalnej muszą uwzględniać mechanizmy dostosowania w sytuacjach korekty zakładanego wzrostu gospodarczego, wzrostu płac, z czym mieliśmy miejsce ostatnio, kiedy zamiast wzrostu PKB o 3,7 proc. w 2020 r. zanotowaliśmy recesję ok. 2,8 proc. (wstępne dane GUS z 29 stycznia).
Mechanizm płacy minimalnej musi mieć jasno określony cel w relacji do średniej płacy w gospodarce, tj. 50 proc. oraz mechanizmy dochodzenia do tego celu, jak i mechanizmy przeciwdziałające „przebiciu” tego celu (w 2021 r. ta relacja wzrośnie do ponad 53 proc.).
Mechanizm kształtowania płacy minimalnej musi dawać gwarancję jej przewidywalności. Odchodzenie od mechanizmu równoważącego cele społeczne i ekonomiczne powinno odbywać się tylko w nadzwyczajnych sytuacjach. Przecież dlatego ustawodawca w akcie prawnym najwyższej rangi, tj. Konstytucji, nakazał ustawowe uregulowanie sposobu kształtowania płacy minimalnej, aby nie była ona ustalana w sposób arbitralny.
Płaca minimalna powinna być odpolityczniona. Miejscem ustalania płacy minimalnej powinna być Rada Dialogu Społecznego, a głównymi decydentami pracownicy i pracodawcy. Płaca minimalna powinna być ustalana na podstawie rzetelnych i głębokich analiz ekonomicznych w ramach ustawowych regulacji.
Rada Przedsiębiorczości apeluje wprowadzenie rozwiązań instytucjonalnych gwarantujących przewidywalną i bezpieczną społecznie, ale i gospodarczo płacę minimalną.
Stanowisko Rady Przedsiębiorczosci jest dostepne tutaj.
